مدیریت کسب و کار چیست؟
مدیریت کسب و کار معادل عبارت Business Administration یا Business Management است که در ادبیات رایج مدیریت و تئوری سازمان به مدیریت بازرگانی ترجمه شده است. به طور کلی، عرصه مفهوم پردازی در علم و هنر مدیریت به دو حوزه عمومی (Public) و خصوصی (Private) تقسیم شده است. در بخش عمومی، رشته های تخصصی نظیر مدیریت دولتی (با چندین گرایش در سطوح گوناگون تحصیلی مانند مدیریت تحول، سیستم ها و روش ها و ...) مدیریت شهری و موارد مشابه مورد تدریس و پژوهش هستند.
اما در بخش دوم، مدیریت بخش غیر عمومی (Non-public) یا خصوصی قرار دارد. در ایران تا سال های 1374 و 1375، سه شاخه اصلی تدریس رشته مدیریت در دانشگاه ها شامل مدیریت دولتی و مدیریت غیر دولتی با عناوین مدیریت بازرگانی و مدیریت صنعتی بودند. منظور از مدیریت بازرگانی و صنعتی، در واقع تدریس و تحقیق در حوزه غیر عمومی است. بنابراین این دو رشته ذکر شده، از دیدگاه نظری، به هم نزدیک تر هستند و اصطلاحاً می توان گفت که در سطح تحلیل کسب و کار (بنگاه) مطرح می شوند. از این دیدگاه، مدیریت صنعتی، زیر مجموعه مدیریت کسب و کار قرار می گیرد؛ اما به گونه ای خاص بر مفاهیم نظری و عملی ساخت (Manufacturing) و تولید (Production) تمرکز می کند. دقت شود که این مفاهیم دلالتی چندانی بر نوع مالکیت بنگاه ندارند؛ به عبارت دیگر یک مجموعه عمومی، می تواند مالکیت یک کسب و کار را بر عهده داشته باشد. در اقتصادهایی مانند کشور ایران، که دولت دخالت های زیادی در سازوکار اقتصاد بازار دارد مواردی از این دست بسیار دیده می شود که مثلاً شرکت الف دولتی است یا بانک ب دولتی است. اگر چه، چنین مالکیت هایی سبب اثراتی بر نحوه مدیریت این بنگاه ها می شود، اما تحلیل های حوزه مدیریت عمومی، به سختی راهگشای شناخت مسایل این بنگاه ها هستند. در این زمینه، بیشتر، تخصص های مدیریت کسب و کار مورد نیاز است. اما کسب و کار چیست؟
کسب و کار در تعریفی ساده، به هر تشکیلات (Arrangement) حقیقی و حقوقی گفته می شود که با هدف کسب درآمد و حتی سود تاسیس می شود. در این معنی، از یک پیک موتوری که با موتوسیکلت شخصی، مسافرکشی می کند کسب و کار خوانده می شود تا غول های چندملیتی مجله معروف Fortune. شناخت و درک بهتر کسب و کار با استفاده از مفهوم سیستم میسر است. به عبارت بهتر، کسب و کار یک سیستم است که به سادگی شامل دروندادها، فرایندها و بروندادهاست. به لحاظ نظری و در کنار سایر تئوری های اجتماعی (مانند تئوری اقتصاد خرد و کلان و ...)، ابزار شناخت این سیستم «تئوری سازمان» (Organization Theory) بوده که در ادبیات رایج علمی دنیا، مدت هاست که جایگاه ارزشمند خود را به خوبی تثبیت نموده است. امروزه در بسیاری از دانشگاه های مطرح دنیا و معتبرترین پایگاه های علمی و اطلاع رسانی نظیر ISI، چندین ژورنال علمی، یافته های پژوهشگران این حوزه را در سطح جهانی منتشر می کنند و مجموعه ای گرانبها از معرفت در باب سازمان و کسب و کار را به بشریت ارایه می دهند. مقدمات فوق، پیش درآمدی بر بحث اصلی این یادداشت، یعنی مدیریت کسب و کار است.
